Dla większości turystów wyprawy w Tatry to szansa na odpoczynek i spokojne obcowanie z naturą. Z tego powodu najpopularniejsze szlaki górskie w Polsce, choćby te obejmujące Dolinę Kościeliską czy Chochołowską, Kasprowy Wierch oraz Morskie Oko, bywają oblegane. Amatorzy ciszy i spokoju coraz częściej wybierają zatem trudniejsze trasy, gdzie nie wystarczą już tylko dobre buty górskie Salomon i wolne popołudnie, a potrzeba także dobrej kondycji, odporności na ekspozycję oraz znajomości kilku zasad obowiązujących w górach. Największych wrażeń dostarczają zazwyczaj szlaki z łańcuchami oraz innymi sztucznymi ułatwieniami. Gdzie można więc natknąć się na takie rozwiązania i jak bezpiecznie się po nich poruszać? Przyglądamy się szlakom po polskiej stronie Tatr, na których konieczne będzie oswojenie się z towarzystwem łańcuchów.
Gdzie znajdują się szlaki górskie w Tatrach z łańcuchami?
Większość tatrzańskich szlaków wytrasowano na przełomie XIX i XX wieku. Wtedy powstała m.in. słynna Orla Perć. Oprócz przeprowadzenia szlaków i wymalowania przy nich znaków w odpowiednich kolorach, z czasem w trudniejszych miejscach zaczęto montować łańcuchy i klamry.
By się z nimi spotkać, nie trzeba wcale udawać się w najbardziej niedostępne Tatry. Szlak na Giewont należy do najpopularniejszych tras w całych polskich górach, a już tam zobaczymy łańcuchy. Co prawda znajdują się dopiero pod samym szczytem, ale i tak trzeba być przygotowanym na ich widok. Mimo dość odsłoniętego wierzchołka szlak na Giewont nie należy jednak do najtrudniejszych.
Stosunkowo łatwe do pokonania odcinki z łańcuchami czekają na turystów również w innych częściach Tatr Zachodnich. Znajdują się bowiem w okolicach jaskiń w Dolinie Kościeliskiej. Natkniemy się na nie w Jaskini Mylnej oraz Jaskini Raptawickiej, a także przy przejściu przez Wąwóz Kraków i Smoczą Jamę. Na tej ostatniej trasie trzeba być przygotowanym również na przejście z klamrami i wspinaczkę po drabince. Poza tym asekuracja z użyciem łańcucha jest możliwa przy przejściu przez Kobylarzowy Żleb, którym można wejść na Małołączniak, czyli jeden z Czerwonych Wierchów. Wymienione szlaki są idealne na zapoznanie się z łańcuchami, nie narażają bowiem na zbyt dużą ekspozycję.
Początkującym górskim wędrowcom poleca się buty z wysoką cholewką. Szukaj ich tutaj: https://megaoutdoor.pl/buty_salomon_turystyczne_wysokie
Szlaki z łańcuchami w Tatrach Wysokich
Najtrudniejsze szlaki w Tatrach znajdują się jednak w innej części tego pasma - w Tatrach Wysokich. Problemem jest w tym przypadku wysokość, przepaścistość i trudność terenu, który jest zdecydowanie bardziej niedostępny niż łagodne zbocza Tatr Zachodnich. Po przechadzkach na tamtejszych szlakach ubezpieczonych łańcuchami najlepiej wybrać się najpierw na Skrajny Granat z Hali Gąsienicowej (tutaj będziemy mieć do czynienia również z klamrą ułatwiającą przejście pod ścianą góry) lub na Szpiglasowy Wierch z Doliny Pięciu Stawów. Trudność wycieczki będzie porównywalna z wyprawą na Giewont, znajdziemy się jednak ponad 200 metrów nad poziomem morza wyżej niż na szczycie górującym nad Zakopanem. W tym drugim przypadku warto wrócić trasą przez Morskie Oko, zejście ze Szpiglasowej Przełęczy może bowiem nastręczać nieco więcej trudności.
Na pozostałe szlaki z łańcuchami w Tatrach Wysokich powinny wybierać się tylko osoby dobrze zaprawione w górskich wycieczkach, które są pewne swoich możliwości i nie przestraszą się dużej spadzistości terenu ani nie mają lęku przestrzeni. Do tego typu tras należy choćby szlak prowadzący znad Morskiego Oka na Rysy. Mimo że wielu turystów pociąga wizja wejścia na najwyższy polski szczyt i zwłaszcza latem na szlaku tworzą się korki, nie jest to wyprawa dla każdego. Szlak prowadzi skośnymi płytami i wąskimi półkami, pokonanie go bez łańcuchów dla “zwykłego” turysty byłoby niemożliwe.
Podobne trudności napotkamy na szlaku na Świnicę prowadzącym od strony Kasprowego Wierchu. Tutaj również turystów jest sporo, szczyt ten jest bowiem najmniej odległym celem dla wszystkich, którzy wjeżdżają na Kasprowy kolejką.
Najtrudniejsze tatrzańskie szlaki z łańcuchami
Kolejne szlaki z łańcuchami to już wyższy poziom tatrzańskiego wtajemniczenia i jedne z najtrudniejszych sposobów na trekking w Polsce. Oprócz łańcuchów na wszystkich spotkamy zresztą również klamry. Do tego typu tras należą szlaki dojściowe na Orlą Perć. Z dużymi wyzwaniami spotkamy się więc idąc przez Żleb Kulczyńskiego, a także podchodząc na Kozią Przełęcz - i to zarówno od strony Hali Gąsienicowej, jak i Doliny Pięciu Stawów. Sporo wąskich przejść ubezpieczonych łańcuchami czeka nas również w drodze na Zawrat znad Czarnego Stawu Gąsienicowego. Długi skalny komin ubezpieczony łańcuchami i wspinaczka po klamrach na pionowej ścianie to trudności, na które trzeba być gotowym, wyruszając z Zawratu na Świnicę. Ścieżka ta bywa zresztą nazywana przedłużeniem Orlej Perci.
A to właśnie ten słynny czerwony szlak jest uważany za najtrudniejszy w całych Tatrach. Przejście z Zawratu na Krzyżne jest pełne łańcuchów i klamer, trzeba także pokonać dwie wiszące nad przepaściami drabinki. Wyprawa Orlą Percią, prowadzącą m.in. przez wymienione już wcześniej punkty, czyli Kozią Przełęcz czy Granaty, to prawdziwy sprawdzian górskich umiejętności, kondycji oraz nerwów. Na szczęście, dzięki wspomnianym szlakom dojściowym, można najpierw spróbować sił tylko na jej fragmentach. Za najbardziej przystępne uchodzi przejście z Zadniego Granatu na Skrajny.
W polskiej części Tatr znajduje się jeszcze jeden niezwykle eksponowany szlak ze sztucznymi ułatwieniami. Prowadzi na Mięguszowiecką Przełęcz pod Chłopkiem, jego trudność jest oceniana jako minimalnie mniejsza od Orlej Perci. To najwyżej położona polska przełęcz udostępniona dla ruchu turystycznego - znajduje się na wysokości 2308 m n.p.m. Już przed 1898 r. w skały przy ścieżce wbito klamry ułatwiające wspinaczkę. Łańcuchy na szlaku pojawiły się dopiero w 2018 r. - pomagają w przejściu wąską półką skalną, na której kilka razy doszło do śmiertelnych wypadków.
W najtrudniejszych momentach przydają się buty podejściowe. Możesz je znaleźć tutaj: https://megaoutdoor.pl/buty_salomon_wysokogorskie_podejsciowe
Tatry - szlaki dla zaawansowanych. Jak się na nich zachowywać?
Nie wszystkich szlaków z łańcuchami w polskich Tatrach trzeba się zatem bać, warto jednak podchodzić do nich z respektem. Trudność rośnie wraz ze zmienną pogodą, którą charakteryzują się Tatry. Szlaki na deszczowe dni z łańcuchami mogą okazać się niezwykle niebezpieczne. Z jednej strony konieczne będą wówczas buty Salomon GTX z wodoodporną membraną. Z drugiej nawet one mogą nie uchronić przed poślizgnięciem. Najbardziej niebezpieczne są burze, których w wysokich górach nie brakuje zwłaszcza latem. Kiedy zbliżają się więc ciemne chmury, należy unikać szczytów, grani i odsłoniętych miejsc, ale także właśnie szlaków ze sztucznymi ułatwieniami. W miejsca, w których znajduje się dużo metalu, pioruny uderzają najczęściej. Smutnym przykładem takiej sytuacji była burza z sierpnia 2019 r., gdy pioruny padające na Giewont i okolice spowodowały śmierć pięciu osób.
Ważną zasadą dotyczącą poruszania się po szlakach z łańcuchami jest to, o czym wspominaliśmy już wcześniej, czyli dozowanie sobie ekspozycji. Nie warto od razu próbować ataku na Rysy lub, co gorsza, Orlą Perć. Lepiej wcześniej zaznajomić się z łańcuchami w Tatrach Zachodnich albo pod Szpiglasową Przełęczą. Kiedy już znajdziemy się w okolicach łańcucha, warto pamiętać o żelaznej regule: na jednym odcinku takiego zabezpieczenia znajduje się tylko jedna osoba. W przeciwnym wypadku szarpnięcie łańcuchem może sprawić, że druga osoba trzymająca się zabezpieczenia straci równowagę. A to w odsłoniętym terenie może prowadzić do tragedii.
Poruszając się po szlaku ze sztucznymi ułatwieniami trzeba stawiać kroki niezwykle uważnie. W czasie wspinaczki, ale również schodzenia stromymi fragmentami trasy, należy pamiętać, by zawsze zachowywać trzy punkty podporu. Oznacza to, że przy stawianiu kroku w najbardziej eksponowanym terenie powinniśmy trzymać się łańcucha czy klamry dwoma rękami i stabilnie stać na jednej nodze. I odwrotnie - przy przesuwaniu chwytu jedną ręką nie powinniśmy jednocześnie stawiać kroku, by nie stracić stabilnego oparcia pod stopami.
Co zabrać na tatrzański szlak z łańcuchami?
Wybierając na cel swojej wycieczki szlak wyposażony w sztuczne ułatwienia warto nieco poszerzyć zakres górskiego ekwipunku. Konieczne będą oczywiście odpowiednie buty na szlaki górskie. W tym przypadku najlepiej wybierać modele z nieco mniej głębokim bieżnikiem, ponieważ na tego typu trasach będziemy poruszać się przede wszystkim po skałach. Prowiant i napoje, mapa, naładowany telefon, okrycie przed deszczem i kilka innych niezbędnych rzeczy - tutaj nic się nie zmienia. Muszą znaleźć miejsce w plecaku.
Warto jednak również dołączyć do wyposażenia kask wspinaczkowy. Na stromych podejściach, którym najczęściej towarzyszą klamry czy drabinki, będą nam bowiem grozić spadające z góry kamienie. Przydatna może okazać się także lina wspinaczkowa (przynajmniej kilkunastometrowa), uprząż lub taśma oraz karabinki wspinaczkowe. Dzięki nim, w razie nieoczekiwanych trudności czy problemów z kondycją, będziemy mogli dodatkowo się zabezpieczyć. W takie taternickie akcesoria warto się zaopatrzyć szczególnie na Orlej Perci.
Szlaki z łańcuchami - Tatry z ruchem w jedną stronę i zamknięte trasy
Wyruszając na najtrudniejsze tatrzańskie szlaki trzeba także znać podstawy… organizacji górskiego ruchu. Na wielu odcinkach ubezpieczonych łańcuchami trzeba będzie bowiem mijać turystów idących w przeciwną stronę. Nie ma żelaznych zasad, kto ma w takiej sytuacji pierwszeństwo, to nie ruch drogowy. Trzeba minąć się tak, by zrobić to w sposób bezpieczny dla obu osób. Dlatego należy unikać takich manewrów w szczególnie niebezpiecznych miejscach, na najbardziej odsłoniętych fragmentach trasy.
Na niektórych tatrzańskich szlakach nie ma takich problemów, ponieważ obowiązuje na nich ruch jednokierunkowy. Od lata 2007 r. tylko w ten sposób można poruszać się fragmentami Orlej Perci. Właśnie tak należy przemieszczać się z Zawratu na Kozią Przełęcz i dalej, z przełęczy na Kozi Wierch. Takie regulacje zostały wprowadzone przez Tatrzański Park Narodowy w związku z licznymi wypadkami, do których dochodziło w eksponowanych miejscach.
Dodatkowe trudności na szlakach ze sztucznymi ułatwieniami czekają tych, którzy atakują zimą Tatry. Szlaki zimowe są bardziej niebezpieczne nie tylko ze względu na zagrożenie lawinowe. Problemem może być również to, że łańcuchy czy klamry bywają zupełnie przysypane i niewidoczne. Z tego względu niektóre szlaki górskie zimą prowadzą nieco inną ścieżką niż ich letnie wersje.
Nie wszystkie trasy ubezpieczone sztucznymi elementami są dostępne dla turystów. Które szlaki w Tatrach są zamknięte? Od wiosny 2018 r. wyłączona z ruchu pozostaje ścieżka między Zawratem a Świnicą, gdzie problemem są obrywające się skały. Część szlaków jest również okresowo zamykana zimą. Ponadto w Tatrach można znaleźć ślady po dawnych trasach, które zamknięto ze względu na ochronę przyrody. Najtrudniejszą była końcowa część Orlej Perci, która początkowo nie kończyła się na Krzyżnem, a na Wołoszynie.
Bezpieczeństwo ważniejsze niż zabezpieczenia
O stan sztucznych zabezpieczeń na terenie Tatr dbają pracownicy TPN-u, którzy regularnie zaglądają na wszystkie turystyczne szlaki. Na koniec warto jednak wspomnieć jeszcze o jednej ważnej zasadzie poruszania się takimi trasami. Obecność sztucznego zabezpieczenia nie zawsze oznacza, że trzeba z niego korzystać. W niektórych miejscach optymalna trasa przejścia nie wymaga kurczowego czepiania się łańcucha, tak jest na przykład na fragmentach podejścia znad Czarnego Stawu Gąsienicowego na Zawrat. Łańcuch ma nam pomagać, a nie przeszkadzać; zabezpieczać, a nie ściągać dodatkowe ryzyko. Trzeba o tym pamiętać.